گروه جامعه خبر ساز، مهدی امیری پور: سرمایه اجتماعی نقش مهمی در تحقق گام‌های بزرگ اقتصادی دارد و به تبع می‌تواند عدالت اجتماعی را به واسطه مشارکت‌های مردمی در مناطق محروم و در میان خانواده‌های آسیب پذیر گسترش دهد. در حال حاضر در کشور ما حدود ۸۰ هزار تشکل مردمی به ثبت رسیده که تنها ۸هزار از این تشکل‌ها در وزارت کشور به ثبت رسیده و ۷۲هزار تشکل دیگر در سازمانهای دیگر به ثبت رسیده‌اند.
برای بررسی وضعیت تشکل‌ها با علیرضا رادان، معاون مشارکت‌های اجتماعی سازمان امور اجتماعی کشور درباره چالش‌های پیش روی تشکل‌های مردمی، بحث نظارت بر فعالیت تشکل‌ها، ضعف‌ها و در نهایت قانون و حوزه‌هایی که تشکل‌ها کمتر به آن رغبت نشان داده‌اند به گفت‌وگو کردیم.
متن این گفت‌وگو را در ذیل بخوانید:
چگونگی ثبت یک تشکل مردمی
فارس: اهمیت تشکیل سازمان امور اجتماعی کشور چه بود؟
در سال ۱۳۹۶ با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب سازمان امور اجتماعی کشور ایجاد شد، یکی از دغدغه‌هایی که ما در کشور داریم مسائل اجتماعی است، مسائلی که با حوزه آسیب‌های اجتماعی در آمیخته شده است و اگر به واقع روی آنها بحث و توجه نشود اتفاقات غیرقابل جبرانی می‌افتد، همین موضوع بر ما تکلیف می‌کند تا در این زمینه‌ها بیشتر تلاش کنیم.
بخشی از معاونت‌های امور اجتماعی، معاونت امور مشارکت‌های مردمی است که حساس‌ترین معاونت و درگیرترین معاونت با بدنه جامعه است، تشکل‌ها و سازمانهای مردم نهاد و مؤسسات خیریه‌ای که به‌صورت داوطلبانه حضور دارند زیرمجموعه‌های ما به شمار می‌آیند، آنها درخواست خودشان را به ما اعلام می‌کنند و پس از طی مراحل پرونده تشکیل و پروانه صادر می‌شود.
پرونده‌های بلاتکلیف تشکل‌های مردمی در دولت قبل
فارس: مهمترین چالش‌های پیش روی شما چیست، لطفا در این باره توضیحاتی ارائه دهید.
از زمان حضور آقای وحیدی در وزارت کشور و کسب رأی اعتماد از مجلس، یکی از دغدغه‌های وی، بحث مسائل اجتماعی بود، وی اشراف کاملی در بحث مسائل اجتماعی داشتند و با توجه به تأکیدات رهبری و رئیس‌جمهور، آقای وزیر جلسات بسیاری متعدد چندساعته‌ای،درباره مسائل اجتماعی و چالش‌ها و آسیب‌ها را شناسایی کردند.
یکی از چالش‌های موجود در بخش همین مشارکت‌های مردمی بود، متأسفانه سازمانهای مردم نهاد علی‌رغم اقداماتی که انجام‌شده به دلیل نبود وحدت رویه و نظام درست اداری دچار برخی مشکلات شده اند که به تبع گریبان‌گیر مردم و سازمانهای مردم‌نهاد هم شده است، از قبیل می‌توان به بحث طولانی شدن فرآیند صدور مجوز و تمدید آن اشاره‌کرد.
از زمان حضور بنده در این معاونت، از همان ابتدا پرونده‌های بلاتکلیف مورد بررسی قرار گرفت، در این بازده ما پرونده‌ای داشتیم که از سال ۱۳۹۲ درخواست تمدید داده و هنوز کار او مشخص نبود و تعیین تکلیف نشده است! روند به این تریب کند شده بود. روزهای بسیاری را برای بررسی پرونده‌های گذشته صرف کردیم تا پرونده ها بررسی شوند، کما اینکه یکی از مشکلات ما بحث سامانه بارگذاری مدارک بود.
وقتی سامانه سازمانهای مردم‌نهاد از دسترس خارج شد!
فارس: مهمترین چالش پیش روی شما گویا مشکل سامانه است، پاشنه آشیل این سامانه چه بود؟
سامانه قدیمی سازمانهای مردم‌نهاد به علت عدم تمکین شرکت طراح مشکلات فنی داشت و از دسترس خارج شده بود، این یکی از اشتباهاتی بود که در گذشته انجام داده اند، یک سامانه جدید طراحی کرده اند اما باید سامانه جدید را در کنار سامانه قدیم جلو می بردند، یعنی هر وقت سامانه جدید تکمیل و آزمون و خطای خود را پس می داد سامانه قدیمی را غیرفعال می‌کردند اما اینها این کار را نکردند و سامانه قدیمی را از دسترس خارج و سامانه جدید را جایگزین کردند.
این مشکلات بسیاری برای سازمانهای مردم‌نهاد مشکل ایجاد کرد و آنها را در بلاتکلیفی قرار داد، به طوری که بخشی از سازمانهای مردم نهاد در سامانه قدیمی ثبت نام کرده بودند و برخی دیگر در سامانه جدید و در این سامانه هم نمی‌توانستند درخواست جدید بدهند. با تلاش های انجام‌شده سامانه جدیدی را راه اندازی کردیم و امروز این سامانه درحال آزمون و خطاست.
تعیین تکلیف ثبت نام تشکل‌ها در کمترین زمان ممکن
فارس: اصلاح فرآیندهای اداری یکی از بخش‌های مورد توجه شما بوده، از روند این اصلاحات بگویید.
با اصلاح برخی فرآیندها در معاونت، مجموعه روندهایی که تا پیش از اینها ۶ ماه به طول می‌انجامید، امروز به کمترین زمان ممکن رسیده است، به گونه ای که روند تأسیس سازمانهای مردم‌نهاد تا ۱۰ روز بیشتر طول نمی‌کشد و تعیین تکلیف می‌شود. در مجموع با تمام درگیری ها از ابتدای درخواست تا تعیین تکلیف شدن، نهایتا بین ۲.۵ ماه تا ۳ ماه به طول می انجامد و بیشتر از اینها به طول نخواهد انجامید.
ایجاد سامانه احراز تشکل‌های مردم نهاد برای نظارت
فارس: در بحث نظارت بر فعالیت تشکل‌های مردمی چالش‌های بسیاری دیده می‌شود، اشکال کار را در چه می‌دانید؟
یکی از مشکلات ما در بخش نظارت است، حدود ۸هزار سازمان مردم‌نهاد در وزارت کشور مجوز دارند و به تبع نظارت بر کار اینها بسیار دشوار است و باید نیروی انسانی عظیمی داشته باشیم، این واقع شدنی نیست. ما آمدیم برای نظارت گفتیم باید تقریباً شناختی از سازمانهای مردم‌نهاد داشته باشیم، دیدیم زیرساختی برای چنین شناختی وجود ندارد و نمی دانیم کجا غیرفعال است و کدام فعال. اخیراً هم به‌صورت رندومی به برخی از این سازمانهای مردم‌نهاد تماس گرفتیم که دیدیم موضوع ثبت شده آنها چیز دیگری بود!
یک سامانه احراز تشکل‌های مردم نهاد ایجاد می‌کنیم، فعلاً در مرحله ورود اطلاعات هستیم و انشالله تصمیم گرفته ایم این افتتاح شود، ما هر اطلاعاتی که داریم در سامانه بارگذاری می‌کنیم. این سه مرحله دارد، مرحله غیرفعال، مرحله هشدار و فعال، زمانی که سایت افتتاح شود اولین کسانی که مراجعه می‌کنند خود تشکل‌های مردم‌نهاد هستند و علت غیرفعال بودن آنها مشخص می‌شود.
پس از شناخت از تشکل‌ها براساس شاخص‌ها دارای رتبه می‌شوند، به نظر بنده سازمانهای مردم‌نهاد خط مقدم تعالی اجتماعی هر کشوری هستند اما چرا در کشور ما از ظرفیت نهادهای مدنی استفاده نمی‌شود یا فعال نیستند، این در حقیقت ضعف در به کارگیری سازمانهای مردم‌نهاد توسط دولت‌ها است.
فارس: آمار تشکل‌ها ثبت شده در وزارت کشور چقدر است و دولت چگونه می‌تواند از ظرفیت تشکل‌های مردم نهاد استفاده کند؟
ما یک تشکل را ایحاد می‌کنیم، شاید داوطلبانه، غیرانتفاعی و غیرسیاسی باشد اما باید از ظرفیت آن در راستای برنامه های دولت استفاده کرد، حال این به چه صورت است؟
ما در این دوره جدید قرار است در آسیب‌های اجتماعی مخصوصا ۵ آسیبی که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند( اعتیاد، زنان بی سرپرست، طلاق، کودکان کار و حاشیه و مناطق کمتر توسعه یافته) تشکل‌های فعال را شناسایی و طبقه بندی کنیم، برای این شناسایی و استفاده از ظرفیت باید تشکل‌های توانمند داشته باشیم، ما باید ببینم تشکل توانمند ایجاد شده یا خیر که به جرأت می‌توانم بگوییم از میان ۸هزار تشکل ثبت شده در وزارت کشور بین ۱۵ تا ۲۰ درصد فعال هستند، این آمار از تشکل‌هایی است که از ما مجوز گرفته‌اند.
در تمام کشور در میان کل دستگاه‌ها ۷۰ تا ۸۰هزار تشکل داریم که در این میان چقدر می توانند با هم بهره‌وری ۱۰۰د درصدی داشته باشد، بحثی است که باید بررسی شود.
فارس: ضعف عمده سازمانهای مردم نهاد چیست؟
یکی از ضعف‌های موجود در سازمانهای مردم نهاد شاخص استاندارد است، اگر در هر زمینه ای این شاخص وجود نداشته باشد خرابی به بار می آید، در واقع همان فاجعه؛ شما ببینید در زیرساخت راه های کشور، اگرجاده استاندارد نباشد تصادف به بار می آورد، در ساختمان سازی نیز این شاخص وجود نداشته باشد حادثه‌ای مانند پلاسکو و متروپل به بار می‌آید.
وقتی شاخص استاندارد نداریم تشکل را نمی‌دانیم با چه هدفی ایجاد کنیم، ما درخواست‌های جدید را بررسی می‌کنیم خیلی ها هستند می‌آیند که موضوع تشکل های سازمانهای مردم نهاد را درک نکرده اند یا اصلا در حوزه کاری آنها نیست، ما مقید این هستیم آنها را بررسی کنیم اما درخواستی می دهند که اهدافش درست نیست.در عین حال ما یک کارگروه توجیحی و مشورتی به نام کارگروه مشورتی سازمانهای مردم نهاد ایجاد کردیم،این کارگروه مشورتی ترکیبی از دل سازمانهای مردم نهاد و پیشکسوتان و صاحب‌نظران حوزه سازمانهای مردم نهاد است و ما در این باره دخالتی نداریم.
یک کار دیگری که انجام داده ایم حوزه نظارت تشکل‌ها را درگیر کرده‌ایم، این نیازمند یک ساز و کار است و ما در شورای توسعه حمایت مطرح کردیم تا کمیته های تخصصی در حوزه های مختلف مانند محیط زیست، کودکان کار و ... داشته باشیم و اینها اعضایشان را خود تشکل‌ها با حضور نمایندگان معرفی کنند و ما هم بررسی کنیم.
کمترین ورود تشکل‌های مردمی به حوزه زنان بدسرپرست
فارس: در کدام حوزه‌های کاری، تشکل‌های مردمی کمتر ورود کرده‌اند؟
کمبودی که داشتیم در حوزه کودکان است این از نظر توانمندی و کیفیت است، باید بیشتر کار کنیم،در حوزه زنان نیز کمتر تشکل‌ها ورود داشته اند، آن هم در حوزه زنان بی سرپرست و بدسرپرست اما بیشترین تشکل‌ها در حوزه محیط زیست و خیریه‌ها است که در نزد ما مجوز گرفته اند.
باید تشکل‌هایی که امروز ثبت می‌شوند خیلی هدفمند کار انجام دهند، به فرض تشکلی که در حوزه آسیب فعال است نوع آسیب را مشخص کنند.
درد چند متولی‌دار بودن تشکل‌های مردمی
فارس: مردم برای دریافت مجوز دچار سردرگمی مردم و تشکل‌ها شده‌اند، علت را در چه می‌بینید؟
این به خاطر عدم مشخص بودن مراجع صدور مجوز است، وقتی مشخص نیست قطعاً هر طوری که می‌خواهند رفتار می‌کنند، این یک ضعف بسیار جدی است چرا که وقتی مرجع صدور مجوز بالا باشد تعدد آیین نامه شکل می‌گیرد.
این را ما دنبال می کنیم و برای دولت هم نامه نوشته ایم که دولت هم تأکید دارد که معاون اول چندین جلسه برای بیماران عصب العلاج گرفته است و اعتبارات خوبی را اختصاص دادند، مجلس نیز ورود کرده و آقای رئیسی جمهور و وزیر کشور نیز تأکید دارند اما اینکه چند مرجع برای صدور مجوز تشکل ها وجود داشته باشد این ضرر است.
اگر سازمانهای مردم نهاد و تشکل ها در بحث بهداشت و درمان و بیماری های خاص و مادرزادی و ژنتیکی فعالیت نداشتند، وزارت بهداشت چه خروجی داشت که ارائه کند؟!
بخشی از بیماران از اقشار محروم جامعه و کم توان جامعه بوده که باید بیشتر کنار آنها باشیم، برای نمونه به استانها سفر می‌کنیم در باب بیماری‌های مادرزاد و یا شکاف لب و کام، ستون فقرات، بیماری های مادر زادی و... ورود کرده اند و این بسیار مطلوب است.
اگر ما معتقد به نگاه جدی باشیم باید کنار این گروه های جهادی در میدان باشیم، باید در دوازه غار، محله هروی و... حضور پیدا کنم، محله خاک سفید و ... از تشکل های فعال آن اطلاع پیدا کنم و با آنها باشم تا دلگرمی احساس کنند و بتوانند معتادان را درک کنند.
انتظار برای تدوین قانون سازمانهای مردم نهاد در مجلس
فارس: قانون سازمان های مردم نهاد به کجا رسید؟
در هفته‌های اخیر پیش نویس قانون سازمانهای مردم نهاد در مرکز پژوهش های مجلس رونمایی شد، زحمات بسیاری برای این پیش نویس‌ها کشیده شد این قطعا ایده آل نیست اما واقعاً حد نصاب‌ها را رعایت کرده است. نقاط درخشان زیادی داشت مخصوصاً برای تشکل‌ها، فصل سوم این پیش نویس درخشان ترین فصل برای تشکل‌ها است که ماهیت حقیقی و حقوقی به آنها می‌دهد یعنی این اختیار را می‌دهد که شما مطالبه مطالبه گری کنند و این قانون شکل بگیرد آن روز رو باید به نام سازمان های مردم نام‌گذاری کرد.
ما حدود ۸۰هزار تشکل در کشور داریم که بدون هیچ قانونی هستند، این بسیار زنننده است و فقط آیین نامه در این باره وجود دارد. وقتی آیین نامه باشد نگاه مدیران می تواند تأثیرگذار باشد، من یک طوری نگاه می‌کنم و دیگری به گونه ای دیگر و قائم به شخص می‌شود.مجلس باید واقعاً اهتمام بوروزد و این را به صورت ویژه در دستور کار قرار دهد.
ایست تحریم به تشکل‌های فرامرزی
فارس: تحریم‌ها چه تأثیری در انجام وظایف تشکل‌های مردمی دارد؟ آیا ما تشکل‌های بین اللملی نیز داریم؟
ما تشکل‌هایی در حوزه بین الملل داریم، در این حوزه برخی از آنها به صورت اختصاصی و برخی دیگر به صورت مقام مشورتی در سازمان ملل حضور دارند، پس از تحریم‌های ظالمانه متأسفانه خیلی به بحث تشکل‌های ما آسیب وارد کرد به ویژه دارو و تجهیزاتی که دریافت می‌کردند، در بیماری‌های خاص و حتی در بیماران شکاف لب و دهان چسبی بود که بسیار در درمان موثر بود و این هم تحت شعاع تحریم قرار گرفت.
آمریکا می‌گوید من داروها را تحریم نکرده ام اما باید بدانیم تحریم‌ها به صورت شبکه ای است ؛ به این صورت که حتی برای واریز هزینه داروها ما را تحریم کرده اند، پس چگونه می توان آن داروها را تهیه کرد؟البته بسیاری از تشکل های ما مهندسی معکوس کرده اند و تجهیزاتی که وارد کرده اند را ساخته‌اند.
ما انجمن های مستقر در خارج از کشور نداریم اما دارای انجمن‌های دوستی هستیم که از آن جمله می‌توان به انجمن دوستی ایران با روسیه، ایران با چین و ایران سوریه و... اشاره کرد.
انتهای پیام/
